Mười năm qua, bà Trần Thị Cẩm Tú, Giám đốc Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước Quảng Ngãi không thể nhớ được biết bao lần cùng các đồng nghiệp lặn lội băng rừng, vượt suối về các huyện vùng cao để tư vấn luật hôn nhân gia đình. Hơn ai hết, bà Tú thấu hiểu nguyên nhân vì đâu cuộc sống đồng bào vùng cao cứ mãi quẩn quanh khốn khó, đói nghèo.
"Hoàn cảnh kinh tế gia đình khó khăn, học sinh nghỉ học sớm lao vào cuộc mưu sinh, rồi lấy vợ, có chồng, duy trì nòi giống theo tập tục vùng cao. Thương nhất là những cặp vợ chồng cưới nhau chưa đủ độ tuổi kết hôn sinh con trẻ ra còi cọc, thiếu thốn", bà Tú tâm sự.
Cô Nguyễn Thị Bé, 17 tuổi, ở thôn Chạch, xã Ba Xa, huyện miền núi Sơn Tây, Quảng Ngãi, bế đứa con đã 16 tháng tuổi. Ảnh: Trí Tín |
Tảo hôn là việc lấy vợ, lấy chồng khi một bên hoặc cả hai bên chưa đủ tuổi kết hôn. Theo Luật hôn nhân gia đình, nam 20 tuổi trở lên, nữ từ 18 tuổi trở lên mới được phép kết hôn. Điều 6 Nghị định 87 của Chính phủ (về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình), hành vi "Tổ chức việc kết hôn cho người chưa đến tuổi kết hôn" có thể bị phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 50.000 đến 200.000 đồng. Người đã bị xử phạt hành chính về hành vi này mà còn vi phạm có thể bị xử lý hình sự về tội tổ chức tảo hôn theo Điều 148 Bộ luật Hình sự (BLHS) với mức phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ đến hai năm hoặc bị phạt tù từ ba tháng đến hai năm. |
Bà Tú cho rằng do sự thiếu hiểu biết pháp luật, nhất là luật hôn nhân gia đình, nên tình trạng tảo hôn vẫn diễn ra dai dẳng tại các huyện vùng cao. Trong khi đó, chính quyền địa phương biết chuyện nhưng vì "cả nể" bà con, quen biết dân làng nên khó thể xử lý.
Nhiều học sinh các huyện miền núi Quảng Ngãi nghỉ học sớm ngay từ bậc học THCS, về làng là có vợ, lấy chồng ở độ tuổi 15, 16. Trường học Phạm Văn Thủy, lớp 8A, trường THCS Ba Xa, huyện Ba Tơ, là một ví dụ. Vừa nghỉ học khoảng một tháng về làng thì Thủy cưới vợ là Nguyễn Thị The, lớp 5, trường Tiểu học Ba Xa (đã nghỉ học hai năm).
"Nghỉ học về nhà buồn quá, đi chơi trong làng thấy The em ưng bụng nên kêu ba má nhờ 'ông Mối' nói chuyện với gia đình đằng gái. Trong một tháng, hai phía đồng ý cho hai vợ chồng em làm đám cưới. Được vợ, em cúng tạ 'ông Mối' một con gà trống và chai rượu gạo", Thủy hồn nhiên kể.
Hầu hết những cặp vợ chồng trẻ cưới nhau xong phải ăn nhờ, ở đậu với ba mẹ khoảng ba đến bốn năm, tập tành làm nương rẫy, đi làm thuê kiếm tiền, đến khi đủ điều kiện mới tách ra ở riêng.
Phạm Thị Sắc là cô dâu học trò hiếm hoi quyết định đi học trở lại sau khi kết hôn với người bạn cùng lớp. Cô đang được thầy giáo hướng dẫn làm bài. Ảnh: Trí Tín |
Ông Đinh Văn Oang, Chủ tịch UBND xã Ba Xa nhìn nhận: "Nhiều cô cậu đám cưới chưa đủ độ tuổi nên gia đình ít khi báo cáo chính quyền. Hầu hết thôn, bản nằm cách trung tâm xã từ 5 đến 10 km đường rừng nên chỉ khi con lớn lên đến độ tuổi ra lớp, nhà trường yêu cầu giấy khai sinh thì cha mẹ chúng lúc đó mới lên xã vừa xin giấy kết hôn vừa làm giấy khai sinh cho con".
Ông chủ tịch xã phân trần: "Nghĩ đồng bào nghèo khổ, lặn lội đường sá núi rừng xa xôi đến xã làm giấy, mình không chứng làm giấy cho họ thì không được. Chuyện đã xảy ra rồi phải chấp nhận vậy chứ biết làm sao, dân làng trong xã cả mà".
Còn ông Phạm Tấn Hoàng, Chủ tịch UBND huyện Sơn Tây khẳng định sở dĩ vấn đề tảo hôn kéo đến ngày nay là do tập tục các buôn làng. Nhiều gia đình dân tộc ít nhất có tục hứa hôn với nhau ngay cả khi chưa đẻ con. Do đó con trẻ lớn lên chưa đủ tuổi nhưng gia đình đã hứa sui gia vẫn tổ chức cưới. Lâu dần thành phong tục tập quán, phổ biến rộng rãi khiến chính quyền địa phương rất khó ngăn chặn và xử lý.
"Muốn cải thiện tình hình phải dùng biện pháp mưa dầm thấm lâu, trước tiên là tuyên truyền Đảng viên và các già làng phải gương mẫu, sau đó dân làng mới nghe theo", ông Hoàng nhấn mạnh. Đây cũng là trách nhiệm chung của các ngành, đoàn thể, chứ không chỉ riêng chính quyền địa phương.
Dự kiến trong tuần tới, Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước tỉnh Quảng Ngãi thành lập đoàn cán bộ về xã Ba Xa để khảo sát tình trạng tảo hôn; đồng thời phối hợp với các hội, đoàn thể, chính quyền địa phương tăng cường tư vấn pháp luật, tuyên truyền luật hôn nhân gia đình cho đồng bào.
Trí Tín