Ngày 30/12/2019, bác sĩ Lý gửi tin nhắn vào nhóm trò chuyện trên WeChat gồm 150 bác sĩ là bạn học cũ, cảnh báo về 7 ca nhiễm virus mà anh cho là giống SARS. "Họ đang bị cách ly ở khoa cấp cứu của bệnh viện chúng tôi", anh viết và cho biết các bệnh nhân có liên quan đến chợ hải sản Hoa Nam, nơi buôn bán động vật hoang dã. Anh khuyên bạn bè mặc quần áo bảo hộ để tránh virus.
Bác sĩ Lý giải thích rằng, theo một xét nghiệm anh thấy, căn bệnh này là một loại virus corona - họ virus lớn từng gây ra hội chứng hô hấp cấp tính nặng (SARS).
Trung Quốc có ký ức khủng khiếp về SARS, đại dịch năm 2003 đã giết chết hàng trăm người sau khi chính phủ cố gắng che đậy. "Tôi chỉ muốn nhắc nhở các bạn cùng lớp đại học của mình cẩn thận," Lý Văn Lượng nói.
Nhưng trong vài giờ, ảnh chụp màn hình các tin nhắn của anh lan truyền khắp mạng xã hội. "Khi tôi nhìn thấy chúng được chia sẻ rất nhiều trên mạng, tôi nhận ra rằng nó nằm ngoài tầm kiểm soát của mình và tôi có thể bị phạt," anh nói.
Lý đã đúng.
Ngay sau khi tin nhắn được truyền đi, Lý Văn Lượng bị cảnh sát Vũ Hán buộc tội phát tán tin đồn sai sự thật. Anh là một trong số các mục tiêu được cảnh sát nhắm đến vì "cố thổi phồng về loại virus chết người" trong những tuần đầu dịch bùng phát. Virus corona đã cướp đi ít nhất 630 mạng sống, tính đến sáng nay 7/2, bao gồm cả Lý.
Từ một giường chăm sóc đặc biệt trong bệnh viện, hôm 1/2 Lý nói với CNN rằng anh được xác nhận dương tính với nCoV. Vợ anh đang mang thai cũng bị nhiễm virus corona.
Người dân khắp Trung Quốc phản ứng dữ dội trước sự yếu kém của chính quyền và sự chậm trễ ban đầu trong việc cảnh báo công chúng về loại virus chết người này.
Cùng ngày Lý nhắn tin cho bạn bè, một thông báo khẩn cấp được đưa ra bởi Ủy ban Y tế thành phố Vũ Hán, báo cho các tổ chức y tế địa phương rằng một loạt bệnh nhân từ chợ buôn hải sản Hoa Nam bị "viêm phổi không rõ nguyên nhân".
Thông báo đi kèm với cảnh cáo: "Bất kỳ tổ chức hoặc cá nhân nào cũng không được phép tiết lộ thông tin cho công chúng nếu không được cho phép."
Rạng sáng ngày 31/12, các cơ quan y tế của Vũ Hán tổ chức một cuộc họp khẩn để thảo luận về vụ dịch. Sau đó, Lý được các quan chức tại bệnh viện triệu tập, yêu cầu giải thích về cách anh biết sự việc, theo tờ Beijing Youth.
Cuối ngày hôm đó, chính quyền Vũ Hán tuyên bố dịch bệnh bùng phát và thông báo cho Tổ chức Y tế Thế giới. Nhưng rắc rối của bác sĩ Lý không dừng lại ở đó.
Vào ngày 3/1, Lý Văn Lượng được gọi đến một sở cảnh sát địa phương và bị khiển trách vì "phát tán thông tin sai lệch làm xáo trộn nghiêm trọng trật tự xã hội".
Trong tin nhắn đó, bác sĩ Lý cho biết các bệnh nhân được chẩn đoán mắc căn bệnh giống SARS, trích dẫn kết quả xét nghiệm cho thấy nguồn bệnh được kiểm tra dương tính với virus SARS có "hệ số tin cậy cao". Anh làm rõ trong một tin nhắn khác rằng, đây thực sự là một loại virus corona khác.
Lý đã phải ký một tuyên bố thừa nhận "hành vi sai trái" của mình và hứa không "vi phạm pháp luật".
Bác sĩ Lý sợ mình sẽ bị giam giữ. "Gia đình tôi sẽ lo lắng nếu tôi mất tự do trong vài ngày," anh nói với tờ CNN qua tin nhắn trên WeChat, bởi vì ho quá nhiều và khó thở nên không thể nói chuyện qua điện thoại.
May mắn thay, Lý được phép rời khỏi đồn cảnh sát sau một tiếng. Cảnh sát Vũ Hán và Ủy ban Y tế thành phố Vũ Hán từ chối bình luận về việc này.
Lý Văn Lượng trở lại làm việc tại Bệnh viện Trung ương Vũ Hán nhưng cảm thấy bất lực. Anh chia sẻ: "Tôi không thể làm gì. Mọi thứ phải tuân theo chính quyền".
Ngày 10/1, sau khi vô tình điều trị cho một bệnh nhân bị nhiễm virus corona ở Vũ Hán, bác sĩ Lý bắt đầu ho và bị sốt vào hôm sau. Anh nhập viện vào ngày 12/1. Trong những ngày tiếp theo, tình trạng của Lý càng xấu đi, đến mức anh được đưa vào phòng chăm sóc đặc biệt và hỗ trợ thở oxy.
Ngày 1/2, Lý Văn Lượng xét nghiệm dương tính với virus corona.
Ngay từ đầu, chính quyền Trung Quốc muốn kiểm soát thông tin về dịch bệnh.
Ngày 1/1, cảnh sát Vũ Hán tuyên bố "thực hiện các hành động pháp lý" đối với tám người gần đây "công bố và phát tán tin đồn trên mạng" về căn bệnh giống như viêm phổi và "gây ra tác động xấu đến xã hội".
"Internet không phải là vùng đất nằm ngoài luật pháp... Bất kỳ hành vi bịa đặt bất hợp pháp, lan truyền tin đồn và gây rối trật tự xã hội sẽ bị cảnh sát trừng phạt theo luật và không khoan nhượng," một tuyên bố của cảnh sát trên Weibo, nền tảng mạng xã hội của Trung Quốc tương tự như Twitter.
Thông báo của cảnh sát được phát đi khắp cả nước trên đài truyền hình trung ương Trung Quốc CCTV, cho thấy rõ chính phủ Trung Quốc sẽ xử lý "những kẻ buôn chuyện" như thế nào.
Trong hai tuần sau đó, Ủy ban Y tế thành phố Vũ Hán vẫn là nguồn duy nhất cập nhật về diễn biến dịch bệnh. Hôm 7/1, các nhà khoa học Trung Quốc xác định mầm bệnh là một loại virus corona mới. Trong khoảng một tuần, không một trường hợp mới nào được xác nhận và công bố. Các quan chức y tế cho biết "không có bằng chứng rõ ràng về việc lây truyền từ người sang người", không có sự lây nhiễm nào sang nhân viên y tế, và dịch bệnh "có thể phòng ngừa và kiểm soát được".
Ngày 31/1, bác sĩ Lý Văn Lượng viết một bài trên Weibo về những gì anh ấy cảm nhận trong suốt khoảng thời gian đó: "Tôi tự hỏi tại sao các thông báo chính thức của chính phủ vẫn nói rằng không có sự lây lan từ người sang người, và không có nhân viên y tế nào bị nhiễm bệnh."
Sau đó là một sự thay đổi đột ngột. 17/1, chính quyền Vũ Hán báo cáo chỉ có 41 trường hợp nhiễm virus. Nhưng ngày 20/1, con số đó tăng vọt lên 198.
Ngày 20/1, Chủ tịch Tập Cận Bình ra lệnh "kiên quyết ngăn chặn sự lây lan" của virus corona và nhấn mạnh sự cần thiết của việc công bố thông tin kịp thời.
Tối hôm đó, Chung Nam Sơn, một chuyên gia về hô hấp do chính phủ chỉ định, người từng chiến đấu với dịch SARS 17 năm trước, tuyên bố trên đài CCTV rằng virus corona mới có thể truyền từ người sang người.
Ba ngày sau, các nhà chức trách "khóa chặt" Vũ Hán - trung tâm kinh tế và vận tải của miền Trung Trung Quốc, nhưng 5 triệu người đã rời khỏi thành phố để nghỉ Tết Nguyên đán.
Bây giờ, virus lan đến mọi vùng trong cả nước, bao gồm cả biên giới phía Tây xa xôi của Tân Cương và khu tự trị Tây Tạng.
Trong một cuộc phỏng vấn với CCTV hôm 27/1, thị trưởng Vũ Hán Chu Tiên Vượng thừa nhận chính quyền của ông không thông báo tin tức về virus corona "một cách kịp thời".
Thị trưởng giải thích rằng theo luật pháp Trung Quốc về các bệnh truyền nhiễm, trước tiên chính quyền địa phương cần báo cáo sự bùng phát cho cơ quan y tế quốc gia, và chỉ được tiết lộ sau khi có sự chấp thuận của cấp cao hơn.
"Đối với việc thông báo muộn, tôi hy vọng mọi người có thể hiểu rằng đây là một bệnh truyền nhiễm và tin tức liên quan sẽ có các kênh đặc biệt tiết lộ theo quy định pháp luật," thị trưởng Chu Tiên Vượng nói.
Cuối tháng 1, nhiều người dùng mạng nghĩ về nhóm "tin đồn" tám người, cho rằng những cảnh báo ban đầu của họ có thể đã cứu sống hàng trăm người.
Số lượng người kêu gọi minh oan cho tám người tăng lên, ngay cả trên các phương tiện truyền thông nhà nước. Yêu cầu của Chủ tịch Tập Cận Bình về việc cung cấp thông tin kịp thời được coi là tín hiệu bật đèn xanh cho những báo cáo liên quan đến virus corona. Các nhà báo Trung Quốc bắt đầu tìm hiểu chúng và điều tra chuyên sâu.
Tờ Beijing Youth phỏng vấn bác sĩ Lý Văn Lượng, sau đó bài viết được lan truyền trên mạng xã hội.
Khi sự giận dữ của công chúng gia tăng, Tòa án Tối cao Trung Quốc hôm 28/1 đã chỉ trích cảnh sát Vũ Hán vì xử phạt "nhưng kẻ buôn chuyện".
Trước áp lực dư luận, cảnh sát Vũ Hán đưa ra một tuyên bố vào ngày hôm sau, rằng tám người chỉ mắc lỗi "đặc biệt nhỏ" vì phát tán "thông tin chưa được xác minh". Cảnh sát nói rằng chỉ triệu tập họ để nói chuyện mà không giam giữ hay phạt.
Ngày 1/2, một người khác kể câu chuyện của cô trên báo chí Trung Quốc.
Xie Linka, bác sĩ chuyên khoa ung thư tại Bệnh viện liên kết Vũ Hán, nói với truyền thông Trung Quốc rằng cô nhận được cảnh cáo từ cảnh sát sau khi báo động cho các đồng nghiệp của mình trong một nhóm WeChat vào tối 30/12.
Trong tin nhắn, Xie gửi lời cảnh báo cho các bác sĩ về một bệnh truyền nhiễm: "Đừng đến chợ buôn bán hải sản Hoa Nam trong thời gian tới. Một số người ở đó được phát hiện mắc bệnh viêm phổi lạ tương tự như SARS. Hôm nay bệnh viện của chúng tôi tiếp nhận nhiều bệnh nhân từ chợ. Mọi người nhớ đeo khẩu trang".
Bác sĩ Lý cảm thấy nhẹ nhõm sau khi đọc bình luận của Tòa án Tối cao, coi đó là một dấu hiệu cho thấy chính quyền trung ương ngăn cản việc đưa ra một hình phạt nghiêm khắc.
Trên Weibo của Lý, hàng chục nghìn người để lại những bình luận cảm ơn anh vì đã lên tiếng và chúc anh nhanh chóng khỏi bệnh. "Bác sĩ Lý, anh là một bác sĩ giỏi và có lương tâm. Tôi hy vọng anh an toàn và mạnh khỏe" một trong những bình luận được ủng hộ nhất nói.
Những người khác đặt câu hỏi chuyện gì sẽ xảy ra nếu cảnh báo của Lý được chú ý. "Nếu Vũ Hán chú ý đến cảnh báo của anh ấy hồi đó và thực hiện các biện pháp phòng ngừa tích cực, nơi chúng tôi đứng bây giờ vào một tháng sau có thể là một bức tranh hoàn toàn khác," một người dùng Weibo khác viết.
H.V (Theo CNN)
