Thứ ba, 31/3/2020, 00:18 (GMT+7)

Cuộc sống hỗn loạn ở các khu ổ chuột Ấn Độ sau lệnh phong tỏa

Mất việc làm, thu nhập, hàng triệu người lao động nhập cư 'chạy trốn' khỏi thành phố lớn tạo nên 'cuộc di dân' đầy nguy hiểm.

Đã 2 ngày trôi qua, Jeetender Mahender (36 tuổi) - công nhân ở nhà máy vệ sinh Dalit - vẫn chưa dám ra khỏi ngôi nhà nhỏ của gia đình ở khu ổ chuột Valmiki ở Mumbai, Ấn Độ, trừ việc đi vệ sinh. Tình hình của anh rất nguy cấp. Ngôi nhà nhỏ không có nước hay nhà vệ sinh, cũng sắp hết đồ ăn, và nếu anh không đi làm, sẽ không có tiền.

Mahender đang cố gắng tuân theo lệnh phong tỏa 21 ngày trên cả nước của Thủ tướng Narendra Modi để ngăn chặn sự lây lan của Covid-19 khi quốc gia này ghi nhận 1.024 ca nhiễm và 24 ca tử vong. Modi cho biết: "Cách biệt cộng đồng không chỉ đối với người ốm, mà còn đối với cả từng người, trong đó có bạn và gia đình".

Điều này có thể hiệu quả với tầng lớp trung lưu và thượng lưu Ấn Độ trong những ngôi nhà khang trang, ăn uống từ tủ lạnh đầy ắp thức ăn và có thể làm việc từ nhà, sử dụng những công nghệ tiên tiến. Còn trong những khu ổ chuột, nơi các căn nhà san sát nhau, hàng chục hộ gia đình sử dụng chung khu vệ sinh, việc "social distancing" (cách biệt cộng đồng) là bất khả thi. Nếu một người ở đây đổ bệnh, tất cả mọi người đều bị tương tự. Ít nhất có một người ở khu ổ chuột ở Mumbai đã dương tính với nCoV.

Công nhân nhập cư Ấn Độ chờ lên xe buýt để trở về quê hương khi đất nước phong tỏa ngày 28/3, tại ngoại ô New Delhi. Ảnh: CNN. 

Trong một bài phát biểu trên đài vào Chủ nhật 29/3, Thủ tướng Modi thừa nhận tình trạng hỗn loạn mà lệnh phong tỏa gây ra cho tầng lớp nghèo khổ của Ấn Độ. Modi xin cả nước tha thứ, nhưng ông cũng cho rằng không còn lựa chọn nào khác.

Công nhân nhập cư chen chúc chờ về làng. Ảnh: Reuters.

1 toilet cho 1.440 người

Nước là một trong lý do lớn nhất khiến người nghèo ở Ấn Độ rời khỏi nhà hàng ngày. Sia - một công nhân xây dựng ở Gurugram, gần New Delhi - dậy vào 5 giờ sáng. Bất chấp lệnh kêu gọi mọi người ở trong nhà, cô phải đi bộ 100 m đến bể nước chung của khu vực sinh sống của 70 công nhân khác nữa. Hầu hết phụ nữ ở khu ổ chuột này phải tắm chung mỗi sáng và tích trữ nước cho cả ngày. Không có phòng tắm trong nhà, bể nước này là nguồn duy nhất.

Dự án "Vì Ấn Độ sạch" thành lập vào năm 2014 để cải thiện cơ sở vật chất và loại bỏ các vấn đề vệ sinh ngoài trời, khẳng định rằng 100% các hộ dân ở Ấn Độ có toilet. Nhưng Puneet Srivastava - quản lý chính sách ở tổ chức WaterAid Ấn Độ - cho biết dự án chỉ tập trung vào việc xây nhà vệ sinh trong các ngôi nhà, không phải trong các khu ổ chuột. 

Ở Dharavi ở Mumbai, chỉ có 1 nhà vệ sinh trên 1.440 đầu người, theo một nghiên cứu gần đây. Khoảng 78% nhà vệ sinh công cộng ở các khu ổ chuột không có nước. Ngày 29/3, Bộ trưởng Nhà ở và Vấn đề đô thị Durga Shanker Mishra cho biết: "100% hộ gia đình ở Ấn Độ có nhà vệ sinh, những người ở khu ổ chuột không có toilet riêng không phải là vấn đề, họ có thể dùng nhà vệ sinh công cộng".

Sania Ashraf, một nhà dịch tễ học, cho biết Dự án "Vì Ấn Độ sạch" đã gia tăng số lượng toilet trong nhà riêng cũng như nhà vệ sinh công cộng. Tuy nhiên, trong tình hình đại dịch, việc đi vệ sinh chung không có ý nghĩa gì hết nếu nhà vệ sinh không sạch. Hơn nữa, việc thông khí kém có thể ngăn các vi khuẩn thoát ra ngoài và tăng nguy cơ nhiễm virus. Điều này đáng lo ngại khi có nhiều nguồn tin cho rằng virus này có thể lây qua phân, tăng nguy cơ nhiễm bệnh trong toilet công cộng và những nơi có bể phốt lộ thiên.

Công nhân nhập cư tại một công viên ở New Delhi. Ảnh: New York Times.  

Công nhân có nguy cơ mất việc

Lý do tiếp theo khiến dân ở khu ổ chuột không thể cách ly là vì họ cần làm việc. Công nhân nhập cư Ấn Độ chỉ kiếm được từ 1.84 đến 5.97 USD mỗi ngày. Nhà kinh tế học Arun Kumar cho biết: "Họ nằm trong nhóm người không thuộc tổ chức, họ không đi làm là không có tiền. Không phải chỉ trong khoảng thời gian vài ngày vừa rồi khi lệnh phong tỏa bắt đầu, điều này đã dần hình thành trong 20 ngày vừa rồi. Chuỗi cung ứng dừng lại, việc làm bị mất. Họ không có tiền mua nhu yếu phẩm. Và không như người giàu, họ không thể tích trữ. Họ mua đồ hàng ngày nhưng bây giờ các kệ hàng đã trống trơn".

Sonia Manikraj - giáo viên 21 tuổi sống ở khu ổ chuột Dharavi - cho biết: "Tôi phải ra ngoài để mua đồ ăn và cửa hàng tạp hóa chỉ mở cửa từ 11 giờ sáng đến 3 giờ chiều, đường nhỏ nên luôn luôn đông người".

Công nhân rơi vào tình thế tiến thoái lưỡng nan: đi làm và nhiễm bệnh hoặc ở nhà và chết đói. Một số người không còn lựa chọn nào khác, ví dụ như lao công. Milind Ranade, người sáng lập tổ chức Kachra Vahatuk Shramik Sangh, tập trung vào các vấn đề lao động: "Họ bắt buộc phải đi làm hàng ngày. Một số người phải nhặt phế thải bệnh viện và quay về sống ở những khu ổ chuột đông đúc". Họ không được cung cấp bất kỳ dụng cụ bảo hộ nào, như khẩu trang hay găng tay và không được giáo dục về mối nguy hiểm của virus.

Gói trợ cứu kinh tế trị giá 22.5 tỷ USD dự kiến cung cấp bảo hiểm y tế trị giá 66.541 USD cho những người ở tuyến đầu chống dịch như y tá, bác sĩ, nhân viên y tế và lao công ở bệnh viện công. Raju Kagada - lãnh đạo công đoàn lao công ở Mumbai cho biết: "Bảo hiểm này có thể đủ cho lao công nhưng còn những người khác sống cùng anh ta ở khu ổ chuột và những người có nguy cơ nhiễm bệnh từ anh ta thì sao?".

 Papu, một công nhân nhập cư ở Delhi mong muốn được trở về nhà. Ảnh: New York Times.  

Kumar cho biết xét nghiệm virus rộng rãi hơn sẽ có tác dụng. Cho tới 29/3, Ấn Độ đã thực hiện 34.931 xét nghiệm, tức 19 xét nghiệm trên một triệu người. Kumar cho biết thêm xét nghiệm ở bệnh viện hoặc phòng xét nghiệm ở Ấn Độ có giá 60 USD, trong khi số lượng xét nghiệm miễn phí ở bệnh viện công rất ít.

Mahender là lao công cho một khu vực cộng đồng ở Mumbai, anh kiếm được 66 USD một tháng. Anh phải nuôi vợ, 3 đứa con và người bố 78 tuổi. Nếu anh cần chăm sóc y tế, chi phí sẽ không được gói bảo hiểm của chính phủ chi trả. Anh cho biết: "Điện thoại tôi rung liên tục và các cư dân ở tòa nhà nơi tôi làm việc gọi tôi quay lại làm việc. Nhưng tôi phải quay lại tòa nhà để thu rác. Tôi không được phát khẩu trang hay găng tay, hay thậm chí là xà phòng để rửa tay trước khi ăn. Tôi biết nếu không đi ngày hôm nay, họ sẽ thuê người khác ngay".

'Cuộc di dân' đầy nguy hiểm

Khi lệnh phong tỏa có hiệu lực, những người lao động nhập cư đột nhiên mất đồ ăn và chỗ ở do các công ty ngừng hoạt động. Những khu bếp từ thiện ở Delhi bị quá tải. Hàng nghìn người nhập cư ở Delhi gói ghém đồ đạc, cõng con cái đi dọc theo đường sắt. Nhiều người đi bộ hàng trăm km để về quê. Nhưng khi đến ranh giới Delhi, nhiều người bị cảnh sát đuổi ngược lại. Tới nay, hơn 10 người lao động đã bỏ mạng trong khi cố gắng trở về nhà.

Hàng chục nghìn người trong số 45 triệu người nhập cư Ấn Độ bắt đầu hành trình về quê. Khi hệ thống tàu hỏa ngừng hoạt động, nhiều người không còn lựa chọn nào khác ngoài đi bộ hàng trăm km về nhà.

Người Ấn Độ lũ lượt về quê sau khi phong tỏa thủ đô. Ảnh: New York Times. 

Không có lý do nào để ở lại. Hầu hết mọi người mất việc ở thành phố vì lệnh phong tỏa, và khu ổ chuột có nguy cơ lây lan virus. Những nhà nghiên cứu từ Trung tâm vì Sự bền vững cho biết tỷ lệ sản sinh của virus nCoV trên toàn cầu là 2-3%, ở các khu ổ chuột Ấn Độ, con số này cao hơn 20% do mật độ dân cư quá cao.

Khi cuộc di cư bắt đầu, chính quyền các tỉnh Uttar Pradesh, Bihar và Haryana sắp xếp hàng trăm chuyến xe bus đưa người dân về nhà, tạo nên cảnh tượng hỗn loạn khi mọi người tranh nhau lên xe.

Ấn Độ về quê
 
 

Người dân tranh nhau lên xe tạo nên cảnh hỗ loạn. 

Ngày hôm sau, Modi ra lệnh đóng cửa các biên giới để ngăn virus lan đến khu vực nông thôn. Chính quyền đang cố gắng tìm những người đã về quê để cách ly họ 14 ngày. Sia - người sống ở công trường ở Gurugram - không thể bắt được xe bus. Lựa chọn thoát khỏi khu ổ chuột của cô có vẻ u ám. Cô cho biết: "Vì công việc của tôi đã dừng lại, tôi không được trả tiền 20 ngày rồi. Tôi được trả 5 USD một ngày, số tiền này tôi dùng để nuôi sống cả nhà. Khi mọi thứ đóng cửa, tôi tin rằng tôi không còn lựa chọn nào khác ngoài sống ở khu vực nghèo đói và bẩn thỉu của thành phố".

"Mọi người sợ dịch bệnh nhưng tôi sợ đói hơn là corona", Papu (32 tuổi) - người đến Delhi ba tuần trước để làm việc và giờ đây đang cố gắng để trở về nhà của mình ở bang Uttar Pradesh, cách Delhi 125 dặm - cho biết.

Một nhóm gồm 13 người đàn ông đi bộ dọc theo đường cao tốc Delhi vào tuần trước để trở về nhà ở Uttar Pradesh. Họ đã không ăn gì trong gần hai ngày. Nhóm này cho hay họ có khoảng 3 USD. "Phong tỏa có thể là một quyết định đúng đắn đối với những người giàu có, nhưng không phải những người không có tiền như chúng tôi", Deepak Kumar - một tài xế xe tải 28 tuổi nói. Còi kêu inh ỏi từ xa, và nhóm người đàn ông bỏ chạy, lo lắng đó là cảnh sát. Hóa ra đó là một chiếc xe cứu thương, và họ lại tập hợp lên đường trở lại.

Một nơi trú ẩn cho phụ nữ và trẻ em vô gia cư ở Delhi. Ảnh: New York Times.

Người giám sát ở một nơi trú ẩn cho phụ nữ và trẻ em ở Nizamuddin, New Delhi cho biết chính phủ phát xà phòng cho họ lần đầu. Họ được lệnh phải phổ biến cho những người đến đây về nCoV và bắt buộc họ phải rửa tay và tắm gội. Rajesh Kumar, người giám sát ở đây cho biết: "Điều này rất khó, họ không quen tắm gội thường xuyên".

Đêm trước đó, 70 phụ nữ cùng hàng chục trẻ em đập cổng khu trú ẩn, cầu xin được vào, nói rằng họ bị cảnh sát đánh vì ngủ ngoài đường. Nhưng khu trú ẩn đã hết chỗ và Kumar buộc phải từ chối họ. Kumar cho biết hầu hết những người vô gia cư ông gặp không có kiến thức gì về Covid-19. Vào một ngày, khi họ tỉnh dậy, họ bị cảnh sát xua đuổi và bắt phải cách biệt cộng đồng. "Nhưng những người vô gia cư này sẽ đi đâu?" Kumar thắc mắc. 

Huyền Anh (Theo CNN, New York Times)