Thứ tư, 5/2/2020, 08:59 (GMT+7)

Phim Oscar: 'Jojo Rabbit' - 'Thỏ đế' trong lòng thế chiến

Thay vì chọn giai điệu nặng nề cho bài ca thế chiến, đạo diễn Taika Waititi đã mang đến một "Jojo Rabbit" với những thanh âm dí dỏm, nhẹ nhàng đi vào lòng người.

* Bài viết tiết lộ nội dung phim

Một bộ phim chiến tranh không xé toạc những nỗi đau, cũng chẳng tôn vinh những tượng đài anh hùng, Taika Waititi dành 110 phút quý giá để kể khán giả nghe câu chuyện về cậu bé con với biệt danh "Thỏ đế".

Johannes "Jojo" Betzler (Roman Griffin Davis thủ vai), một cậu bé 10 tuổi người Đức lớn lên dưới ánh sáng của chủ nghĩa Phát xít, được nuôi dưỡng tư tưởng để trở thành một chiến binh trung thành dưới chân Hitler. Jojo là hình ảnh đại diện cho một thế hệ thiếu nhi thời Thế chiến II, những "thằng Phát xít nhí" tự hào mang dòng máu da trắng thượng đẳng, háo hức làm cái loa truyền bá chủ nghĩa Đế Quốc, mơ ước ra chiến trận để hiến thân cho tổ quốc và đánh bại kẻ thù.

Cậu bé bị ám ảnh vì tôn thờ Quốc trưởng.

Johannes Betzler tham gia trại chiến đấu, học giết chóc và sử dụng vũ khí cùng những đứa trẻ đồng trang lứa, tranh luận chính trị trên bàn ăn tối và sẵn sàng gầm gừ với mẹ mình khi bất đồng quan điểm về chiến tranh. Jojo được mẹ miêu tả là một "đứa cuồng tín". Người bạn thân nhất của Jojo là Hitler phiên bản hài hước trong tưởng tượng. Vì cha ra chiến trận vắng nhà, Hitler bỗng nhiên trở thành người cha đỡ đầu xuất hiện bất cứ khi nào Jojo cần tư vấn. Cậu bé còn dự định viết một cuốn sách minh họa châm biếm người Do Thái có tựa đề "Yoohoo Jude" để mua vui cho Quốc trưởng thân yêu của mình.

Cuộc đời của Jojo tưởng như một bức tranh sắp đặt, sinh ra để trở thành một chiến binh Đức Quốc xã dũng cảm và hiếu chiến. Cho đến một ngày, Jojo tình cờ phát hiện ra rằng mẹ mình Rosie (Scarlett Johansson) đang giấu cô gái Do Thái 17 tuổi Elsa (Thomasin McKenzie) trong nhà, thế giới của cậu bỗng chốc đảo lộn từ đây. "Jojo Rabbit" và tiểu thuyết "Skies Caging Skies" của Christine Leunens phát hành năm 2008 về cơ bản có nhiều điểm tương đồng về cốt truyện nhưng không hề đồng điệu. Taika Waititi đã biến tác phẩm với đề tài vĩ mô nặng nề trở nên cực kỳ hài hước, nhẹ nhàng dưới góc nhìn mới mẻ và cách thể hiện tinh tế.

"Thỏ đế" hay "dũng cảm" trong định nghĩa của Taika Waititi

Johannes Betzler là nạn nhân của thời đại Đức Quốc xã nhồi sọ nhân dân, trẻ em bị tẩy não bằng những lời tuyên truyền dối trá, khiến chúng không còn gì ngoài niềm tin mù quáng và định kiến sâu sắc về chủng loài. Trong lời mở đầu tác phẩm "Skies Caging Skies", Leunens viết: "Điều nguy hiểm nhất của dối trá không phải vì nó sai sự thật, mà vì không đúng sự thật nhưng nó lại trở thành sự thật trong tâm trí người khác". Thật không may, phạm vi kiến thức của Jojo chỉ giới hạn ở những gì cậu bé đã học ở trường, họ dạy Jojo rằng người Do Thái là vô nhân đạo, là những kẻ biến thái có sừng và mang tâm hồn quỷ dữ.

Jojo vốn luôn tin mình là một chiến binh bẩm sinh, có tâm hồn của rắn, thân xác của sói, lòng dũng cảm của báo và một linh hồn thuộc về nước Đức, thế nhưng thực tế khi đứng trước thử thách từ những kẻ giễu cợt ở trại tập luyện cuối tuần đặc biệt của hội thiếu niên Hitler, Jojo lại chẳng thể giết chết nổi một con thỏ. Cũng chính từ đó, biệt danh "Jojo Thỏ đế" ra đời. Hóa ra Jojo chẳng phải tay Phát xít từ trong trứng, tàn nhẫn, yêu chiến tranh và mê giết chóc đến điên cuồng, cậu bé 10 tuổi cũng giàu lòng trắc ẩn và trái tim yếu mềm khi buộc phải xuống tay với một sinh linh nhỏ bé, vô tội.

Jojo Rabbit và mẹ.

"Jojo Rabbit" của Taika Waititi nếu so với phần tối tăm và dữ dội của chiến tranh có lẽ cũng là một bộ phim "Thỏ đế". Nhưng Taika Waititi vốn là đạo diễn theo chủ nghĩa nhân văn, thông điệp phản chiến tranh không nhất thiết lúc nào cũng phải đao to búa lớn, phải sục sôi khí thế, đôi khi nó chỉ đơn giản là đặt đứa trẻ cùng với sự ngây thơ vào giữa vùng tương phản với chiến tranh tàn khốc, rồi vẽ ra một câu chuyện dí dỏm và gửi đi những thông điệp nhẹ nhàng. Theo cách đó, "Jojo Rabbit" với lập trường châm biếm có thể xem là một sản phẩm dũng cảm, táo bạo về mảng đề tài chiến tranh, đặc biệt khi đề cập về nước Đức và biến tấu hình ảnh của Hitler vạn tuế.

Chiến tranh bị thuần phục bởi tình yêu

Dù không trực tiếp miêu tả tình yêu, "Jojo Rabbit" lại tỏa ra không khí của một bản tình ca ngọt ngào giữa thế chiến. Rosie Betzler (Scarlett Johansson) là hiện thân của chủ nghĩa lãng mạn và tinh thần tự do trong tác phẩm của đạo diễn Taika Waititi. Người mẹ xinh đẹp của Johannes Betzler yêu hòa bình, ghét chiến tranh, ủng hộ quân Đồng Minh, bảo vệ người Do Thái, và coi tình yêu là "thứ mạnh mẽ nhất trên đời". Rosie là phần hình ảnh lạc quan, hy vọng của con người dưới thời đại chuyên chế và bạo hành tinh thần dã man nhất trong lịch sử châu Âu. Dù trong chiến tranh, người phụ nữ tóc vàng quyến rũ vẫn luôn có thời gian cho sự lãng mạn như nhấp một ly vang, đi dạo trên bờ sông, nhún nhảy sôi nổi theo một điệu nhạc hay nhớ nhung người chồng yêu dấu.

Điều oái oăm là đạo diễn để 2 nhân vật ở 2 phe đối lập trong một mối quan hệ ràng buộc bởi huyết thống, thu nhỏ cuộc chiến vĩ mô về dưới một mái nhà. Rosie chấp nhận đứa con trai của mình như một kẻ cuồng Phát xít, mặc dù trong lòng cô muốn Đức thua cuộc hơn tất cả. Jojo cũng nhận ra mẹ mình đứng về phe Đồng Minh, nhưng như bao đứa trẻ khác cậu bé cần vòng tay của mẹ và sẽ sẵn sàng bảo vệ mẹ mình bất chấp mọi hiểm nguy.

Căn nhà chính là nơi bom đạn bị thuần phục bởi tình yêu thương, bên chiếc bàn ăn trung lập phe Thụy Sĩ. Và nhân bối cảnh đó, Taika Waititi đã đẩy thêm cao trào cho tác phẩm của mình khi đem giấu một cô bé Do Thái trong tường nhà Jojo. Ban đầu là cú sốc, sau đó là thách thức, rồi nảy nở tình bạn và biến thành tình yêu. Vì bảo vệ mẹ mình mà Jojo bất đắc dĩ phải bảo vệ luôn cả kẻ thù. Diễn biến thay đổi tâm lý của một đứa trẻ 10 tuổi được thể hiện gọn gàng nhưng đầy đủ qua mỗi tình tiết phim.

"Jojo Rabbit" từ phân đoạn đầu tiên đã mở ra sự mâu thuẫn, trên hành trình gỡ rối mâu thuẫn, Taika Waititi đã đưa khán giả đi qua một loạt cảm xúc trái ngược - cảm giác sâu sắc về sự trớ trêu, tiếng cười và rất nhiều nước mắt. Roman Griffin Davis đã có một hóa thân ngoạn mục khi đạt tới hầu hết giới hạn cảm xúc mà nhân vật yêu cầu. Tình yêu Jojo dành cho "kẻ thù" Elsa đã phất lên lá cờ hòa bình từ trong căn nhà nhỏ, trước khi quân đội Hitler chính thức thua cuộc ở thế chiến II và hòa bình đang trở lại trên khắp các vùng quê nước Đức. Sự dũng cảm của Jojo "Thỏ đế" cuối cùng không phải thể hiện ở việc xách súng ra trận rồi ê chề trở về hoặc bỏ mạng nơi chiến trường, mà chính là khi cậu bé đá phăng được nỗi ám ảnh Phát xít dưới hình hài Hitler ra khỏi tâm trí và mở toang cánh cửa giải phóng một con người.

Kết thúc phim có lẽ là bất ngờ lớn nhất, vì trong khi khán giả đang chờ đợi một điều gì đó có hậu cho mối quan hệ tình cảm của 2 nhân vật chính thì Taika Waititi chỉ thủng thẳng tấu lên một khúc nhạc và nhún nhảy. Jojo và Elsa đứng trước thềm nhà trong bầu không khí giải phóng và nhảy theo giai điệu ca khúc "Heroes" của David Bowie, bản hit năm 1977 là ca khúc mang tính biểu tượng của ngôi sao Rock n Roll thập niên 1980 được viết trong quãng thời gian ông sống ở Tây Berlin. Bài hát được yêu thích đến nỗi Bộ ngoại giao Đức đã tỏ lòng tôn kính Bowie vì đã giúp hạ bức tường ngăn chia đất nước sau khi ông qua đời vào năm 2016. Giống như ca khúc trong phân đoạn mở đầu "I Wanna Hold Your Hand" của The Beatles, "Heroes" ở cảnh cuối được hát bằng tiếng Đức.

Một cái kết hồn nhiên và giản dị như chính tinh thần phim mà đạo diễn đã xây dựng từ đầu nhưng là đỉnh cao của ẩn dụ. Việc sử dụng một ca khúc pop lỗi thời để kết thúc bộ phim phù hợp với tính thẩm mỹ và sự hài hước của Waititi, nhưng bản thân nó lại mở ra một cuộc chiến mới đầy khó khăn trước mắt cho Jojo và Elsa. Hai đứa trẻ bơ vơ không gia đình bị bỏ lại sau chiến tranh, sau tất cả, những gì họ có thể làm chỉ là nhảy múa. Điệu nhảy tôn vinh tự do, chiến thắng và cũng gạt lên ánh sáng giữa hiện thực chênh vênh.

"Jojo Rabbit" là phim điện ảnh thứ sáu trong sự nghiệp của đạo diễn 45 tuổi Taika Waitit, được công chiếu lần đầu vào 8/9/2019 tại Liên hoan phim Toronto lần thứ 44 và trở thành phim hay nhất liên hoan. Phim phát hành ngày 18/10/2019 ở Mỹ và ngày 24/10/2019 ở New Zealand - quê hương của tác giả.

"Jojo Rabbit" nhận được rất nhiều lời khen ngợi bên cạnh một vài chỉ trích về việc châm biếm Đức Quốc xã. Bộ phim hài hước về đề tài chiến tranh được Ủy ban đánh giá quốc gia và Viện phim Mỹ chọn là 1 trong 10 phim hay nhất năm 2019.

Phim nhận 6 đề cử tại Oscar 92 bao gồm 3 giải quan trọng: Phim hay nhất, Nữ diễn viên phụ xuất sắc và Kịch bản chuyển thể hay nhất.

Trúc An