Nằm sâu trong ngõ nhỏ trên con phố Đinh Liệt (Hoàn Kiếm, Hà Nội) ồn ào, tấp nập, bước qua chiếc cổng mái vòm rêu phong cao chừng 2 m, ngôi nhà 2 tầng thấp thoáng phía sau vườn cây ăn quả mở ra không gian yên tĩnh, thanh bình đến lạ thường.
Ngôi nhà có tuổi đời gần 80 năm được vợ chồng cụ Phạm Văn Thanh - Phạm Thị Tề xây dựng. Ngày trước nhà có 2 mặt tiền, diện tích cả vườn chừng 300m2, cửa chính là Hàng Bạc - trước dùng làm cửa hàng bán vàng.
Hiện, gia đình người con trai út là ông Phạm Ngọc Hải (74 tuổi) đang sinh sống và bảo tồn ngôi nhà.
Từ những năm 1940, nhà ông Hải là nơi duy nhất ở Hà Nội mở tiệm vàng lá trên phố Hàng Bạc sầm uất, được xem là gia đình có điều kiện nhất vùng thời bấy giờ. Bố mẹ ông Hải sinh được 8 người con, nhà có 8 người hầu (gồm cả vú em và lái xe), thậm chí có hẳn một phòng đựng 6 chum gạo to, của ăn của để không hết.
Ngôi nhà được xây từ năm 1944, dưới bàn tay thiết kế của kiến trúc sư Phạm Hoàng - một KTS có tiếng, thuộc thế hệ đầu tiên của làng KTS Việt Nam. Mất 3 năm để xây dựng và hoàn thiện, ngôi nhà được xem là mẫu nhà vườn chuẩn thời xưa tại Hà Nội.
"Gia đình tôi đã 5 thế hệ sinh sống trong ngôi nhà. Ngôi nhà gần như không có thay đổi so với khi mới xây dựng. Còn nguyên cả đấy, chỉ có mấy chỗ được ốp gỗ lim bị mọt, gia đình có gọi thợ đến để làm lại, nhưng phải chọn đúng gỗ lim loại 1 của Nghệ An chứ không phải lim bên Lào", ông Hải nói.
Nhìn trực diện ngôi nhà có 2 tầng, nhưng thực chất là 3 tầng. Tầng 1, 2 là để ở và sinh hoạt, tầng 3 là nơi cao nhất của căn biệt thự là điện thờ mẫu Liễu Hạnh. Nay được cải tạo thành phòng vẽ cho người chị Nguyệt Nga nay đã 80 tuổi.
Ngôi nhà xây hướng Đông Bắc khiến mùa hè thì mát, ấm mùa đông. Ngày mới xây, các ngôi nhà xung quanh chỉ độc một tầng nên đứng từ ban công có thể nhìn thẳng ra Hồ Gươm.
Đi qua hai cuộc chiến tranh, ngôi nhà vẫn giữ nguyên được sự giao thoa giữa văn hoá Đông - Tây nửa đầu thế kỷ XX với những nếp ngói tỏa xuống hiên, mái cong vút đầu đao của phương Đông cùng kiến trúc phương Tây với trần nhà cao, không gian được chia nhỏ tạo sự riêng biệt.
Phía trên, mái ngói được thiết kế có kết cấu hình mái vòm: "Thầy giáo dạy văn của tôi từng qua nhà chơi mấy lần đều phải thốt lên là ‘rất phục thợ ngày xưa, mái ngói như này mà làm cong được, mà lắp ngói được, tài thật’", ông Hải hào hứng kể.
Nhắc về kết cấu, ông Hải cho biết tường được trát bằng mật, muối, vôi, xi măng trộn đều với nhau nên độ bền của ngôi nhà rất chắc. Sàn nhà được làm bằng đá trộn cùng các nguyên liệu trên, sau đó xoa mịn. Hầu hết vật liệu xây dựng được chuyển từ Pháp, quá cảnh ở Hong Kong rồi về Việt Nam, thậm chí bệ hố xí, tủ lạnh, bàn ghế đều được gia đình ông nhập khẩu từ Pháp.
Phía bên trong, căn nhà còn được thiết kế một lối đi xuống hầm, có sức chưa hơn 20 người nhưng đã rất lâu gia đình vẫn chưa mở lại.
Đa phần nội thất trong nhà chủ yếu là làm bằng gỗ nhóm một bao gồm lim, sến, táu; với những đồ vật vừa quý vừa cổ như bàn ghế, tủ, giường, những con hổ tượng đồng đen bày trong phòng khách, nhưng sau phải bán dần để chi tiêu.
Nhắc về món đồ quý, ông Hải khoe bộ bàn ghế cổ hơn 100 năm bằng gỗ núp - bộ bàn ghế được thiết kế nhỏ gọn, chân bàn rất nhỏ, nhưng rất chắc chắn - mà theo lời ông cả Việt Nam chỉ có 2 bộ, một bộ ở nhà hát Lớn, bộ còn lại ở gia đình ông.
"Bộ bàn ghế này được bố tôi sưu tầm từ Hong Kong mua về. Trước kia nó nằm ở tầng 1 được gọi là buồng salon dùng để tiếp khách, nơi ấy còn có cả bể cá rộng chừng 5m, bên cạnh còn tượng con báo làm từ đồng đen. Nhưng do tầng 1 hiện đã không còn thuộc sở hữu của gia đình, bộ bàn ghế được đưa lên tầng 2. Do diện tích hẹp hơn, gia đình chúng tôi đã bán đi 2 chiếc ghế dài và để lại 4 ghế đơn cho phù hợp", ông Hải nói.
Qua thời gian, những phòng ngày trước chỉ để 6 chum gạo thì nay lại trở thành phòng ngủ, phòng chỉ để chiếc đàn piano thì nay cải tạo làm phòng ở cho con cháu.
Thấy nhà đẹp, nhiều người hỏi mua cả nhà và nội thất nhưng gia đình ông Hải nhất quyết không bán vì muốn để giữ lại làm kỷ niệm cho thế hệ sau.
"Có người đến hỏi mua cả nội thất lẫn ngôi nhà nhưng chúng tôi nhất quyết không bán, thậm có người trả vu vơ lên đến 180 tỷ vì họ biết có trả cao nữa cũng vậy thôi. Tuổi thơ và cuộc đời tôi gắn bó với căn nhà, đây là căn nhà một tay bố mẹ tôi gây dựng. Con cháu cũng từ đây mà lớn khôn, ăn nên làm ra, nên giờ có trả giá bao nhiêu đi nữa thì chúng tôi cũng không bán", ông Hải khẳng định.
Thúy Quỳnh
