11h trưa, anh Phạm Văn Hinh, 50 tuổi, trú tại thôn Chế Chì, xã Dị Chế (huyện Tiên Lữ, Hưng Yên) lóc cóc đạp chiếc xe cũ từ chỗ chăn vịt của người em trai cách nhà chừng 1km về nhà. Thường ngày anh Hinh quanh quẩn làm cỏ ở ruộng trồng cần nước của gia đình nhưng mấy hôm nay cần chưa thu hoạch, rảnh việc anh lại đi chăn vịt thuê.
Nhìn bề ngoài, anh Hinh không có biểu hiện của người mắc bệnh tâm thần phân liệt, vẫn giao tiếp tốt, cười nói và mời khách vào nhà khi có người đến thăm. Hôm nay, anh Hinh tranh thủ về nhà sớm cắm cơm, sau đó ra mảnh ruộng sát nhà hái nắm rau muống non, chờ vợ và 2 con đi học chưa về.
Vừa hái rau người đàn ông vừa khoe "có thằng con trai lớn học giỏi lắm, nhiều bằng khen nhưng chẳng rõ là môn gì, ai khen". Hết kể con trai, anh lại nhắc đến con gái "nó học không bằng anh trai nhưng cũng khá lắm", nói xong anh Hinh lại cười hề hề.
11h30, chị Hoàng Thị Quy (44 tuổi) lái chiếc xe Cup 82 về nhà. Mấy hôm nay chị nhận đi làm phụ hồ, mỗi ngày được trả 200 nghìn đồng. Việc nặng, sức khỏe yếu nên vừa dựng xe, chị ngồi sụp xuống bậc thềm, thở không ra hơi.
Vợ chồng chị Quy lấy nhau ngót nghét 19 năm. Chồng bị tâm thần phân liệt, vợ mắc chứng động kinh từ ngày còn đi học, hoàn cảnh gia đình khó khăn, người trong thôn Chế Chì không ai là không biết. Vợ chồng anh chị có với nhau 2 mụn con, con trai lớn đang học lớp 11 tại trường THPT chuyên Hưng Yên, con gái năm nay học lớp 6. Ai cũng lo con cái đẻ ra bị di truyền bệnh của bố mẹ, nhưng hai đứa trẻ càng lớn càng ngoan, học hành giỏi giang, thậm chí con trai lớn còn đạt nhiều thành tích cấp xã, cấp huyện.
12h, hai anh em đi học về, cả gia đình nhanh chóng dọn cơm ăn rồi nghỉ ngơi. Mâm cơm chỉ có đĩa rau muống luộc, bát nước chan cùng vài miếng giò rim. Thu dọn bát đũa, vợ chồng chị Quy tranh thủ chợp mắt rồi còn đi làm.
Chị Quy sinh ra trong một gia đình có 5 anh chị em tại thôn Chế Chì, xã Dị Chế. Bố mất sớm, một mình mẹ chị gánh vác gia đình. Năm lớp 3, 4 khi đang học trên trường, chị Quy đột nhiên giật đùng đùng rồi bất tỉnh nhân sự, lúc đi khám mới phát hiện mắc chứng động kinh. Liên tục uống thuốc, kiêng khem đủ thứ nhưng học hết lớp 7 chị phải nghỉ học vì bệnh thường xuyên tái phát, việc học bị ảnh hưởng.
Thời thiếu nữ, bệnh bỗng tái phát lúc đang đạp xe ở ngã tư phố Giác (Hưng Yên) khiến chị ngã lăn xuống đường, gãy hết phần răng cửa, hay khi đang đi trên đường, chị đột nhiên nhào xuống ao, may mắn có người vớt kịp. Từ đó, hễ đi đâu xa chị đều có người đi cùng. Bệnh tật, hoàn cảnh khó khăn khiến người phụ nữ 44 tuổi chưa từng đi ra khỏi quê nhà.
Mặc cảm, không muốn trở thành gánh nặng của ai, chị Quy quyết không lấy chồng, ở nhà giúp mẹ làm ruộng. Mãi đến năm 28 tuổi, được người thân liên tục động viên "Lấy chồng để xin đứa con, sau này về già còn có người đỡ đần". Nghe xuôi xuôi, chị mới đồng ý.
Qua mai mối, chị Quy gặp anh Phạm Văn Hinh khi ấy 30 tuổi, nhà ở thôn Ché, xã Dị Chế. Bố mẹ anh Hinh có 5 người con nhưng mỗi anh mắc chứng tâm thần phân liệt. Anh từng lấy vợ nhưng chưa có con thì vợ bỏ đi.
Trong tiềm thức của anh, ngày đầu gặp chị Quy thấy bình thường, không xinh, "nhưng người ta đồng ý lấy mình thì lấy". Lúc đến nhà gái, người ta bảo "Hinh tồ" ngồi đâu thì ngồi đó, hỏi thì chẳng đáp, cứ cười hề hề.
Thấy đối phương dù bệnh nhưng hiền lành, chị Quy tặc lưỡi đồng ý nhưng trong đầu không thôi suy nghĩ "Lấy nhau về có con thì dựa vào nhau mà sống, còn không thì ai về nhà nấy, lo gì".
Năm 2002 họ lấy nhau, không một tấm ảnh cưới, đến bộ đồ đi đón dâu chú rể mặc cũng là đồ mua chịu. Hôn lễ được tổ chức nhanh chóng vì sợ cô dâu đột nhiên lăn đùng ra lại không may. Thời gian đầu, đôi vợ chồng trẻ ở với bố mẹ chồng, sau nhờ bên ngoại giúp đỡ họ mua được mảnh đất nông nghiệp ở rìa làng và ra ở riêng. Nhờ người cho chịu công, người cho khất nợ tiền vật liệu, căn nhà cấp 4 rộng chừng 40m2 được dựng lên.
Người làng đồn đoán "Hinh tồ" chắc không sinh được con, nhưng kết hôn được một năm rưỡi chị Quy hét lớn khi biết mình mang bầu, còn người chồng thì ậm ừ, chẳng rõ vui hay buồn. Suốt 9 tháng sau đó chị chỉ ở trong nhà, có gì ăn nấy vì sợ không may phát bệnh có khi mất cả mẹ lẫn con.
"Đến tận giờ tôi vẫn chỉ chấp nhận cưới chồng, chứ có biết yêu là gì. Nhưng bù lại anh ấy hiền lành, chưa bao giờ đánh đập, chửi bới vợ con. Hồi sinh con có mắm, có muối nấu bột cho con là tốt rồi, vậy mà các con vẫn khôn lớn, khỏe mạnh", chị Quy nói.
Ngày chưa lấy vợ, anh Hinh chẳng biết làm gì, ai nói cũng không nghe, nhưng từ khi có vợ, người đàn ông ngờ nghệch bắt đầu "hiểu chuyện".
"Lấy nhau về anh không biết làm gì, tôi toàn phải đi cùng để chỉ tận tay. Ban đầu anh nhổ cỏ nhổ cả mạ, sau tôi chỉ cách phân biệt mạ với cỏ lồng vực, khi cấy phải dúi mạ ra sao, đứng tát nước sao cho đúng. Người thường mỗi ngày cuốc được 5 miếng ruộng, anh chỉ được một miếng. Người ta ngày nhổ được 100 bó mạ thì anh chỉ được 30 bó...", chị Quy nhớ lại.
Có lần, vợ con ở nhà chờ cơm mà anh Hinh đi làm đồng đến 8-9 giờ tối vẫn chưa về, sợ có chuyện chị Quy hốt hoảng đi tìm, tất tả ra đến đồng thấy chồng vẫn đang lần sờ dưới ruộng vì không biết trời tối là phải đi về. Từ đó chị lại dạy hễ thấy người ta về thì mình về, trời tối là lên bờ.
Việc đồng áng đã vậy, việc nhà cũng phải bắt đầu từ con số 0. Vợ chỉ cho anh cách đo mực nước nấu cơm bằng đốt ngón tay, bữa thì nhão nhoét, bữa sượng sống nhưng dần cũng quen. Người ngoài nói chưa chắc anh đã nghe, nhưng vợ bảo thì lại răm rắp.
Vài năm trở lại đây, "Hinh tồ" ngày nào đã mau miệng hơn, thậm chí còn biết khoe con học giỏi với hàng xóm, họ hàng, trong bữa ăn đã biết nhường đồ ăn ngon cho con, đến giờ là về lo cơm nước, thậm chí còn tự ký được tên mình do vợ dạy dù không biết chữ.... Chỉ có điều vẫn chưa thể đếm quá 10 con số và không biết tiêu tiền.
Vợ chồng chị Quy có vài sào ruộng, đủ gạo ăn nhưng tiền thì luôn thiếu. Chồng ngờ nghệch bảo đâu làm đấy, mình chị lăn lộn đủ nghề, từ việc trồng cần nước đem ra chợ lớn bán buôn, đến làm mành, chọc tâm sen, phụ vữa. Công việc vất vả, đôi lúc chồng bướng, không kiếm đủ tiền cho con ăn học, chị Quy lại khóc thầm trong đêm. Nhưng khóc xong rồi để đấy, ngày hôm sau lại lao vào kiếm cơm.
"Đến đợt thu hoạch cần, hai vợ chồng phải hái từ hôm trước, sau bà ngoại sang phụ nhặt rễ, bó rau, đến 3 - 4 giờ sáng hôm sau lại đến chợ đầu mối để bán. Mọi năm rau được giá, bán buôn 5 - 7 nghìn đồng/mớ, nhưng năm nay thất thu, bán 2 - 3 nghìn/mớ chẳng ai mua, thu nhập mỗi tháng khoảng 2 - 3 triệu đồng cộng thêm tiền phụ vữa, chọc tâm sen thuê để sống", chị Quy thở dài.
Hai vợ chồng đều bệnh tật, chị Quy cố gắng chắt bóp mua thêm Bảo hiểm y tế để phòng xa, số còn lại đầu tư hết cho con.
Hồi con còn bé, thấy con ngoan ngoãn, ít quấy khóc, chị sợ con mắc bệnh giống bố, đến khi bắt đầu đi học, cô giáo khen con thông minh, tiếp thu tốt chị mới yên lòng. Con trai lớn của chị Quy là Phạm Văn Thông (17 tuổi), con gái thứ hai là Phạm Thị Thương (11 tuổi), từ lớp 1 đến nay hai anh em đều đạt học sinh giỏi.
Từ bé Thông đã có thành tích nổi bật về môn Toán, biết nhà nghèo, Thông chưa từng xin mẹ đi học thêm, thậm chí khi mẹ ngỏ lời khuyên đi học thêm, cậu vẫn nhất quyết từ chối. Năm lớp 7 Thông đạt giải 3 cấp huyện môn Toán, lớp 9 đạt giải khuyến khích cấp huyện môn Toán. Đặc biệt, trong kỳ thi vào 10, Thông đỗ vào chuyên Toán của trường THPT chuyên Hưng Yên, đứng thứ 4 toàn trường. Đến đầu năm lớp 11 (tháng 8/2020), Thông vinh dự khi là một trong 6 học sinh lớp chuyên Toán vào đội tuyển thi học sinh giỏi quốc gia. Sau khoảng thời gian ôn luyện tại đội tuyển, Thông buồn bã khi biết tin mình không đoạt giải.
"Do bản thân em vẫn chưa nỗ lực hết sức, năm nay em đang tập trung ôn luyện cho lần thử sức tiếp theo", Thông nói.
Thông ước mơ sau này sẽ làm bác sĩ để có thể chăm sóc cho bố mẹ. Mục tiêu trước mắt của cậu là thi đỗ vào Học viện Quân y vì vừa có thể theo ngành bác sĩ vừa giảm tải gánh nặng học phí cho gia đình.
Nhà cách trường hơn 10 km, thời gian đầu Thông xin mẹ đạp xe đi học, nhưng nghĩ đường xa vất vả, họ hàng giúp đỡ mua cho Thông chiếc xe đạp điện. Nhà xa, lắm hôm học ca chiều, Thông lại xách theo một cặp lồng cơm đến trường ăn, tối lại về.
Không chỉ học giỏi, Thông và Thương đều rất ngoan, đi học về là giúp bố mẹ quán xuyến việc nhà, chẳng mấy khi ra ngoài chơi. "Em thương bố mẹ lắm, sau này khi lớn lên em sẽ chăm sóc bố mẹ", Thông trầm ngâm.
Là con trai nhưng Thông chẳng nề hà việc gì, sau giờ học cậu ra ao giúp mẹ rửa rau, đồng thời canh chừng sợ mẹ ngã, đôi khi lại phụ làm mành, chọc tâm sen... Từ bé đến lớn hai anh em chưa từng đòi hỏi bố mẹ phải mua đồ đạc hay sắm quần áo mới.
Khi được hỏi "có ngại với bạn bè vì chuyện bố mẹ bị bệnh không", Thông khảng khái nói: "Em chưa từng xấu hổ về bố mẹ mình. Có bố mẹ mới có em của ngày hôm nay. Em tự hào về gia đình mình".
Ngày Thông nhận thư chúc mừng của Giám đốc Sở Giáo dục Hưng Yên khi được vào đội tuyển Toán quốc gia, chị Quy mừng rơi nước mắt vì con trai có thành tích cao trong học tập, còn anh Hinh vẫn ngơ ngẩn vì không biết đó là gì. Tin "thằng Thông được vào đội tuyển học sinh giỏi quốc gia" lan khắp làng, ai nấy gặp chị Quy đều chúc mừng, tán dương khiến chị đầy tự hào.
Chị mong ước con trai có thể thi đỗ đại học, làm ngành nghề yêu thích để thoát khỏi lũy tre làng - điều mà trước giờ vợ chồng chị chưa dám nghĩ tới.
Thúy Quỳnh - Huyền Vũ
